Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe, zwane także "mini-pigułkami", zawierają wyłącznie syntetyczną pochodną progesteronu - progestynę. Stanowią one bezpieczną alternatywę dla kobiet, które nie mogą stosować preparatów estrogenowych lub preferują hormonalną antykoncepcję o mniejszym wpływie na organizm.
Progestyna działa poprzez zagęszczenie śluzu szyjkowego, co utrudnia przedostawanie się plemników do macicy, oraz wpływa na błonę śluzową macicy, zmniejszając możliwość implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Skuteczność antykoncepcyjna wynosi około 99% przy prawidłowym stosowaniu.
Tabletki jednoskładnikowe są szczególnie wskazane dla kobiet karmiących piersią, palących powyżej 35. roku życia oraz z przeciwwskazaniami do estrogenów. Należy je przyjmować codziennie o tej samej porze. Najczęstsze działania niepożądane to nieregularne krwawienia, zmiany nastroju i tkliwość piersi.
Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe zawierają kombinację estrogenu (najczęściej etynyloestradiol) i progesteronu syntetycznego (progestyna). Są to najpopularniejsze i najczęściej przepisywane środki antykoncepcyjne na świecie, oferujące wysoką skuteczność oraz dodatkowe korzyści zdrowotne.
Ze względu na sposób dawkowania hormonów wyróżniamy preparaty jednofazowe (stałe dawki przez cały cykl), dwufazowe (zmiana dawki w połowie cyklu) oraz trzyfazowe (stopniowe zmiany dawkowania naśladujące naturalny cykl hormonalny).
Skuteczność antykoncepcyjna przekracza 99%. Dodatkowymi korzyściami są regularne miesiączki, zmniejszenie objawów PMS oraz protekcja przed niektórymi nowotworami. Tabletki przyjmuje się przez 21 dni z 7-dniową przerwą. Możliwe efekty uboczne to nudności, bóle głowy czy zmiany libido. Przeciwwskazaniami są choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory hormonozależne oraz palenie powyżej 35. roku życia.
Plastry antykoncepcyjne to wygodna forma antykoncepcji hormonalnej, która uwalnia hormony przez skórę bezpośrednio do krwiobiegu. Plaster należy naklejać raz w tygodniu przez trzy kolejne tygodnie, po czym następuje tygodniowa przerwa. Można go naklejać na ramię, plecy, brzuch lub pośladki, unikając okolic piersi.
Krążek dopochwowy to elastyczny pierścień wprowadzany do pochwy na 21 dni, po czym następuje 7-dniowa przerwa. Uwalnia on stałą dawkę hormonów miejscowo, co zapewnia wysoką skuteczność antykoncepcyjną przy minimalnych skutkach ubocznych.
Zastrzyki antykoncepcyjne podawane są domięśniowo co 8-13 tygodni, w zależności od preparatu. Zapewniają długotrwałą ochronę przed ciążą bez konieczności codziennego przyjmowania tabletek.
Długodziałająca antykoncepcja hormonalna charakteryzuje się:
Dostępne są dwa główne typy wkładek domacicznych: hormonalne zawierające lewonorgestrel oraz miedziane. Wkładki hormonalne działają miejscowo, uwalniając niewielkie ilości hormonu, podczas gdy miedziane wykorzystują właściwości plemnikobójcze miedzi.
IUD działa poprzez uniemożliwienie zapłodnienia i implantacji zarodka. Wkładki miedziane są skuteczne przez 5-10 lat, natomiast hormonalne przez 3-6 lat, w zależności od typu.
Do najpopularniejszych systemów wkładkowych należą:
Wprowadzanie i usuwanie wkładki wymaga zabiegu ginekologicznego. Konieczne są regularne kontrole lekarskie co 6-12 miesięcy. IUD szczególnie polecane jest kobietom po porodzie oraz tym, które planują długoterminową antykoncepcję.
Metody barierowe stanowią bezpieczną i skuteczną formę antykoncepcji, dostępną bez recepty w każdej aptece w Polsce. Prezerwatywy męskie to najczęściej wybierana metoda, oferująca 85-98% skuteczności przy prawidłowym stosowaniu. Prezerwatywy żeńskie, choć mniej popularne, zapewniają kobietom większą kontrolę nad antykoncepcją.
Główną zaletą metod barierowych jest ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym HIV i HPV. Żele plemnikobójcze można stosować samodzielnie lub w połączeniu z prezerwatywami dla zwiększenia skuteczności. Wszystkie produkty są łatwo dostępne w polskich aptekach bez konieczności konsultacji lekarskiej.
Antykoncepcja awaryjna jest rozwiązaniem w sytuacjach nieprzewidzianych, gdy inne metody zawiodły lub nie były stosowane. W Polsce dostępne są bez recepty preparaty zawierające lewonorgestrel (Postinor) oraz ulipristal (ellaOne), które należy zastosować jak najszybciej po stosunku - najlepiej w ciągu 72 godzin dla Postinoru i 120 godzin dla ellaOne.
Metody naturalne opierają się na rozpoznawaniu objawów płodności kobiety:
Nowoczesne aplikacje mobilne znacznie ułatwiają stosowanie naturalnych metod antykoncepcji, automatyzując obliczenia i przypominając o pomiarach. Jako antykoncepcję awaryjną można również zastosować wkładkę miedzianą, instalowaną przez ginekologa do 5 dni po stosunku. Skuteczność metod naturalnych wynosi 75-99%, w zależności od systematyczności stosowania.
