Cholesterol to tłuszczowa substancja niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Występuje naturalnie w komórkach i jest kluczowy dla produkcji hormonów, kwasów żółciowych oraz witaminy D. Organizm sam wytwarza około 80% cholesterolu, pozostałe 20% pochodzi z diety.
Cholesterol transportowany jest we krwi w postaci lipoproteidy o różnej gęstości. Cholesterol LDL, nazywany "złym cholesterolem", może odkładać się w ścianach tętnic, prowadząc do miażdżycy. Z kolei cholesterol HDL, określany mianem "dobrego cholesterolu", pomaga usuwać nadmiar cholesterolu z tętnic i transportuje go do wątroby w celu przetworzenia.
Na poziom cholesterolu wpływają czynniki genetyczne, dieta bogata w tłuszcze nasycone, brak aktywności fizycznej, otyłość, wiek oraz choroby towarzyszące jak cukrzyca czy niedoczynność tarczycy.
Wysoki cholesterol często nazywany jest "cichym zabójcą", ponieważ przez długi czas nie daje żadnych objawów. Nadmierny poziom cholesterolu LDL prowadzi do powstawania blaszek miażdżycowych w tętnicach, co zwiększa ryzyko zawału serca, udaru mózgu i innych chorób układu krążenia.
Miażdżyca, będąca następstwem wysokiego cholesterolu, powoduje zwężenie i utratę elastyczności tętnic. Może to prowadzić do choroby wieńcowej, choroby tętnic obwodowych, a w skrajnych przypadkach do zawału serca lub udaru mózgu. Szczególnie narażone są osoby z dodatkowymi czynnikami ryzyka.
Regularne badania cholesterolu zaleca się osobom powyżej 40. roku życia, a wcześniej przy występowaniu czynników ryzyka. Do grup szczególnego ryzyka należą osoby z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, otyłością, palacze oraz osoby z obciążeniem rodzinnym w kierunku chorób serca.
W polskich aptekach dostępna jest szeroka gama leków skutecznie obniżających poziom cholesterolu. Wybór odpowiedniego preparatu powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem, który dobierze terapię dostosowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Statyny stanowią podstawę farmakoterapii hipercholesterolemii. Do najczęściej stosowanych należą atorwastatyna (Lipitor, Sortis), simwastatyna (Zocor, Simvacor) oraz rozuwastatyna (Crestor, Rosuvastatin). Leki te działają poprzez blokowanie enzymu HMG-CoA reduktazy, odpowiedzialnego za syntezę cholesterolu w wątrobie, co prowadzi do znacznego obniżenia poziomu LDL.
Kwas nikotynowy i jego pochodne wpływają korzystnie na profil lipidowy, obniżając poziom cholesterolu LDL i triglicerydów, jednocześnie podwyższając cholesterol HDL. Preparaty te są szczególnie wskazane u pacjentów z niskim poziomem "dobrego" cholesterolu.
Ezetimib (Ezetrol) działa poprzez blokowanie wchłaniania cholesterolu w jelicie cienkim. Może być stosowany jako monoterapia lub w kombinacji ze statynami, co pozwala na osiągnięcie lepszej kontroli poziomu cholesterolu przy mniejszych dawkach statyn.
Leki na cholesterol należy przyjmować regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza. Większość statyn zaleca się przyjmować wieczorem, ponieważ synteza cholesterolu w organizmie jest najintensywniejsza w nocy. Dawkę początkową ustala lekarz na podstawie wyników badań i oceny ryzyka sercowo-naczyniowego.
Szczególną ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu antybiotyków makrolidowych, leków przeciwgrzybiczych czy inhibitorów proteazy. Statyny są przeciwwskazane u pacjentów z aktywną chorobą wątroby oraz u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Skuteczność leczenia ocenia się poprzez regularne badania lipidogramu, wykonywane zazwyczaj co 6-8 tygodni od rozpoczęcia terapii. Należy również monitorować funkcje wątroby oraz poziom kinazy kreatynowej, szczególnie w pierwszych miesiącach leczenia.
Do najczęstszych skutków ubocznych należą bóle mięśniowe, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz rzadko występujące uszkodzenie wątroby, dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich.
Właściwy wybór produktów spożywczych odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu. Szczególnie polecane są produkty bogate w stanole i sterole roślinne, takie jak margaryny funkcjonalne, orzechy, nasiona słonecznika i sezamu. Owies, pszenica i żyto zawierają beta-glukan, który skutecznie obniża poziom cholesterolu LDL.
Dieta śródziemnomorska uznawana jest za jeden z najskuteczniejszych sposobów kontroli cholesterolu. Opiera się na spożywaniu dużych ilości warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, oliwy z oliwek oraz ryb bogatych w kwasy omega-3. Regularne spożywanie tych produktów może obniżyć poziom cholesterolu całkowitego nawet o 10-15%.
Błonnik pokarmowy, szczególnie rozpuszczalny, wiąże cholesterol w przewodzie pokarmowym i ułatwia jego wydalanie. Regularna aktywność fizyczna - minimum 150 minut tygodniowo - zwiększa poziom cholesterolu HDL i poprawia profil lipidowy.
Palenie tytoniu znacząco obniża poziom dobrego cholesterolu HDL i zwiększa ryzyko miażdżycy, dlatego rzucenie palenia jest niezbędne w terapii.
Konsultacja lekarska jest niezbędna, gdy poziom cholesterolu całkowitego przekracza 200 mg/dl, a cholesterolu LDL - 115 mg/dl. Osoby z obciążeniem rodzinnym, cukrzycą, nadciśnieniem czy otyłością powinny regularnie kontrolować profil lipidowy.
Dorośli po 40. roku życia powinni wykonywać lipidogram co 2-3 lata. Natychmiastowej konsultacji wymagają objawy takie jak ból w klatce piersiowej, duszność, zawroty głowy czy przemijające zaburzenia mowy i widzenia.
Regularna współpraca z kardiologiem i przestrzeganie zaleceń terapeutycznych (compliance) są kluczowe dla skuteczności leczenia. Samodyscyplina w przyjmowaniu leków i modyfikacji stylu życia decyduje o powodzeniu terapii przeciwcholesterolowej.
